- فصلنامه علمي

خوشنویسی همواره به دلیل کتابت کلام خدا نزد جامعۀ مسلمانان شایستۀ احترام بوده است. از این رو به​راحتی می‌توان تأثیر خوشنویسی را در سایر جنبه‌های هنری جهان اسلام، مانند تزئینات معماری مشاهده کرد. بی‌شک یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کتیبه‌ها، انتقال و القای مضامین به کالبد ابنیه بوده است. مطالعۀ مضامین به‌کاررفته در این آثار نشان از تنوع چشمگیر خوشنویسی - با توجه به تفکیک قلم‌های آن - دارد.
هدف اصلی این پژوهش بررسی‌ مضامین کتیبه‌های چوبی نستعلیق است که در تزئینات معماری آثار صفویه از آنها بهره گرفته​اند. جامعۀ آماری پژوهش حاضر مجموعۀ بناهایی است که در جغرافیای امروز ایران قرار دارد و دارای تزئیناتی چوبی​ با قلم نستعلیق است. از آنجا که قلم نستعلیق در کتیبه​نگاری دورۀ صفوی به جایگاه نسبتاً ثابتی دست یافت و در راستای مطالعۀ این نکته که آیا به‌کارگیری و رواج این قلم به​منظور بیان مضامین خاص بوده یا خیر؛ بازۀ زمانی این پژوهش، دورۀ صفوی (906-1135 ه.ق.) انتخاب‌شده است. پس از انجام مطالعات مقدماتی کتابخانه‌ای و میدانی​، به دلیل محدود بودن نمونه ها، تمام ‌شماری صورت گرفته است.
پرسش‌های اصلی این پژوهش عبارتند از: استفاده​کردن از قلم نستعلیق در تزیینات  چوبی وابسته به معماری ایران از چه دوره‌ای آغاز شده و در عصر صفوی، کتیبه‌های چوبی نستعلیق برای انتقال چه مضامینی بیشتر استفاده می​شده​اند؟
نتایج به​دست آمده نشان می​دهد که مضامین کلی به​کاررفته در 17 کتیبه​ -که بیشتر بر روی درهای ورودی بنا‌ها قرارگرفته‌اند- اطلاعات تاریخی ارزشمندی است که باعث شده این کتیبه​ها در زمرۀ اسناد معتبر و دست اول قرار بگیرند. مضامین نوشته‌شده در این کتیبه‌ها، آیات قرآنی و ادعیۀ اسلامی نیستند و غالباً اشعار مناسبتی​ای هستند که دارای مضامینی چون: ماده​تاریخ، توصیف بنا یا اثر، اسامی افراد مختلف (پادشاه، بانی، خوشنویس، سازنده و شاعر) و مدیحه​سرایی و نعت اشخاص است.