فصلنامه علمی مرمت و معماری ایران
سال 11، شماره 26 - ( تابستان 1400 )
جلد 11 شماره 26 صفحات 78-67 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Safaei I. A critique on the theory of determining the first day of the seasons at Niasser fire-temple. mmi 2021; 11 (26) : 5
URL: http://mmi.aui.ac.ir/article-1-1083-fa.html
URL: http://mmi.aui.ac.ir/article-1-1083-fa.html
صفایی ایرج. نقدی بر نظریه تعیین ابتدای فصل‌ها در آتشکده نیاسر. نشريه علمي مرمت و معماري ايران. 1400; 11 (26) :67-78
دانشگاه کاشان ، isafaei@kashanu.ac.ir
چکیده: (3054 مشاهده)
چارتاقی‌ها، سازه‌هایی کهن از دوره ایران باستان هستند. گرچه نمی‌توان به صراحت گفت، ولی بسیاری بر این باور هستند که این سازه‌ها، بناهای آئینی قبل از اسلام در ایران بوده‌اند. آتشکده نیاسر، یکی از سالم‌ترین نمونه‌های بازمانده در ارتفاعات نیاسر کاشان است. رضا مرادی غیاث‌آبادی، پژوهشگر آزاد، بررسی مفصلی بر روی چارتاقی‌های ایران از جمله آتشکده نیاسر انجام داده و معتقد است زاویه قرارگیری و تناسبات سازه آتشکده نیاسر طوری است که طلوع خورشید در روز نخست هر فصل بر محورهای خاصی از بنا انطباق داشته و از این‌رو، قابلیت تعیین آغاز فصل‌ها را دارد. ایشان نظریه خود را در دو کتاب "بناهای تقویمی و نجومی ایران (رصدخانه‌های ایران)" و "چارتاقی‌ها" در مورد آتشکده نیاسر مطرح کرده است. در این مقاله با توجه به محاسبات، اندازه‌گیری‌ها و مشاهدات میدانی و همچنین تعریف پارامتر سعت مشرق، نشان می‌دهیم که امتداد طلوع خورشید در آغاز هیچ‌کدام از فصل‌ها بر محورهای بنا منطبق نمی‌شود؛ زیرا در اعتدالین، یعنی روز نخست فصل بهار و پاییز، خورشید از هیچ زاویه خاصی طلوع نمی‌کند. همچنین، نظریه ارائه‌شده در انقلاب تابستانی؛ یعنی روز نخست فصل تابستان و انقلاب زمستانی؛ یعنی نخستین روز زمستان نیز دقت لازم را ندارد.
در روز اول بهار و روز اول پاییز، خورشید دقیقاً از شرق طلوع می‌کند که با هیچ‌یک از محورهای ساختمان مطابقت ندارد. به اختلاف سمت نقطه طلوع آفتاب در هر روز از سال نسبت به شرق، سعت مشرق گفته می‌شود. گستره زاویه‌ای سعت مشرق، به عرض جغرافیایی ناظر و همچنین زاویه میل خورشید در هر روز از سال بستگی دارد. عرض جغرافیایی آتشکده نیاسر حدود 34 درجه است. پس، بیشینه سعت مشرق حدود 29 درجه است. یعنی در اولین روز تابستان، خورشید از سمت حدود 61 درجه و در روز اول زمستان از سمت حدود 119 درجه طلوع می‌کند. تغییرات زاویه میل خورشید در روزهای قبل و بعد از انقلابین بسیار کم هستند. بنابراین، اندازه‌گیری تغییرات سعت مشرق در این روزها باید بسیار دقیق باشد. اما قرارگیری ستون‌های آتشکده نیاسر این دقت را ندارد. یعنی برای حدود یک ماه، به نظر می‌رسد خورشید تقریباً از یک نقطه طلوع می‌کند. بنابراین ما نمی‌توانیم از آتشکده نیاسر برای مشخص کردن روز اول تابستان و روز اول زمستان استفاده کنیم.
در روز اول بهار و روز اول پاییز، خورشید دقیقاً از شرق طلوع می‌کند که با هیچ‌یک از محورهای ساختمان مطابقت ندارد. به اختلاف سمت نقطه طلوع آفتاب در هر روز از سال نسبت به شرق، سعت مشرق گفته می‌شود. گستره زاویه‌ای سعت مشرق، به عرض جغرافیایی ناظر و همچنین زاویه میل خورشید در هر روز از سال بستگی دارد. عرض جغرافیایی آتشکده نیاسر حدود 34 درجه است. پس، بیشینه سعت مشرق حدود 29 درجه است. یعنی در اولین روز تابستان، خورشید از سمت حدود 61 درجه و در روز اول زمستان از سمت حدود 119 درجه طلوع می‌کند. تغییرات زاویه میل خورشید در روزهای قبل و بعد از انقلابین بسیار کم هستند. بنابراین، اندازه‌گیری تغییرات سعت مشرق در این روزها باید بسیار دقیق باشد. اما قرارگیری ستون‌های آتشکده نیاسر این دقت را ندارد. یعنی برای حدود یک ماه، به نظر می‌رسد خورشید تقریباً از یک نقطه طلوع می‌کند. بنابراین ما نمی‌توانیم از آتشکده نیاسر برای مشخص کردن روز اول تابستان و روز اول زمستان استفاده کنیم.
شماره‌ی مقاله: 5
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
معماري و شهرسازي
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |