معماری داخلی مراکز تجاری و ارتقای کیفیت محیطی آنها به‌عنوان عامل اثرگذار بر رفتار خرید مشتریان، سهم قابل‌توجهی بر هیجان بازار و همچنین تمایل افراد به ماندن در فضا دارد. در این پژوهش، با توجه به جامعیتی که نظریه مدل مکان پایدار در قالب معیارهای سه‌گانه کیفیات عملکردی، تجربی-زیبایی‌شناختی و زیست‌محیطی دارد و در نظر داشتن موضوع پژوهش، به بررسی کیفیت عملکردی در مراکز تجاری پرداخته می‌شود. با بررسی پیشینه فضاهای تجاری در ایران از جمله بازارهای سنتی از یک طرف و توجه به مراکز تجاری موفق در زمان حال در نقاط مختلف دنیا از طرف دیگر که علاوه بر دارا بودن نقش اقتصادی، محلی برای شکل‌گیری تعاملات اجتماعی نیز هستند، سؤال اصلی پژوهش این است که راهکارهای طراحی داخلی فضاهای تجاری با توجه به کیفیت عملکردی در بازارهای سنتی و مراکز تجاری موفق، جهت برقراری روابط اجتماعی سازنده، چه هستند؟ بنابراین هدف پژوهش، معرفی معیارها و ریزمؤلفه‌های کیفیت عملکردی (کاربری، کیفیت قرارگاه رفتاری، قلمرو و امنیت) در جهت افزایش تعاملات اجتماعی و نیز تبیین راهکارهای طراحی داخلی در مجتمع‌های تجاری است. روش تحقیق مورد استفاده، توصیفی-تحلیلی است که با تحلیل محتوایی و کدگذاری داده‌های گردآوری‌شده توسط نرم‌افزارMAXQDA۱۲، مفاهیم استخراج شدند. سپس، از بین راهکارهای طراحی‌شده بر اساس ریزمؤلفه‌های کیفیت عملکردی، نظرسنجی از خبرگان طراحی در قالب پرسش‌نامه انجام شد و نتایج، با نرم‌افزار تحلیل آماری SPSS، مورد ارزیابی قرار گرفتند. در نهایت، از میان راهکارهای طراحی ارزیابی‌شده، پیش‌بینی کاربری در مرکز از ریزمؤلفه کاربری، وجود فضاهایی برای نشستن، مکث و تماشا مربوط به کیفیت قرارگاه رفتاری و همچنین از ریزمؤلفه برنامه‌ریزی طراحی فضا (قلمرو)، تعیین قلمرو کاربری‌های ویژه توسط کف‌سازی و نیز تأمین امنیت که دارای بالاترین اولویت در این نظرسنجی بوده، استخراج شدند.
کیفیت محیطی و جنبه‌های متفاوت معماری داخلی مراکز خرید به‌عنوان عامل اثرگذار بر رفتار خرید مشتریان، اهمیت قابل‌توجهی در برقراری تعاملات اجتماعی دارند. در این پژوهش، با توجه به جامعیت مدل مکان پایدار در ارائه کیفیت‌های محیطی (عملکردی، تجربی- زیبایی‌شناختی و زیست‌محیطی) و در نظر داشتن موضوع پژوهش، به بررسی کیفیت تجربی- زیبایی‌شناختی در مراکز تجاری پرداخته می‌شود. امروزه با ورود تجدد و تحولات عظیم نظام زندگی مردم، در مراکز تجاری ایران بر خلاف بازارهای گذشته، به‌کارگیری عناصر بصری و زیباشناختی برای دریافت‌های احساسی و ادراکی از محیط، مورد بی‌توجهی واقع شده است. الگوبرداری از مفاهیم اصیل بازارهای سنتی در شناخت و درک محیط و استفاده از شیوه‌های نوین طراحی داخلی مراکز تجاری موفق در زمان حال در نقاط مختلف دنیا، از دغدغه‌های اصلی پژوهش برای برقراری تعاملات اجتماعی است. سؤال اصلی پژوهش این است که راهکارهای طراحی داخلی فضاهای تجاری با توجه به کیفیت تجربی- زیبایی‌شناختی در بازارهای سنتی و مراکز تجاری موفق، جهت برقراری روابط اجتماعی سازنده، کدام هستند؟ هدف پژوهش، معرفی معیارها و ریزمؤلفه‌های کیفیت تجربی- زیبایی‌شناختی (فرم و کالبد، ادراک ذهنی، کیفیت بصری مکان، عرصه همگانی، کیفیت‌های احساس‌برانگیز و چیدمان فضایی) در جهت افزایش تعاملات اجتماعی و نیز تبیین راهکارهای طراحی داخلی در مجتمع‌های تجاری است. روش تحقیق مورد استفاده، توصیفی- تحلیلی است که با تحلیل محتوایی و کدگذاری داده‌های گردآوری‌شده توسط نرم‌افزارMAXQDA۱۲ ، مفاهیم استخراج شدند. سپس از بین راهکارهای طراحی‌شده بر اساس ریزمؤلفه‌های کیفیت تجربی- زیبایی‌شناختی، نظرسنجی از خبرگان طراحی در قالب پرسش‌نامه طراحی‌شده انجام شد و نتایج با نرم‌افزار تحلیل آماری SPSS مورد ارزیابی قرار گرفتند. در نهایت از میان راهکارهای طراحی ارزیابی‌شده، جذابیت بصری از طریق رنگ و انعکاس نور مربوط به کیفیت بصری مکان و همچنین طراحی فضا به‌نحوی که برای کلیه افراد قابل استفاده باشد مربوط به کیفیت عرصه همگانی که بیشترین اولویت را در نظرسنجی داشته است، استخراج شدند.
