تکنولوژی ساخت در بناهای سنتی به عوامل گوناگونی مرتبط می‌شود، ازجمله شرایط اقلیمی، ویژگی‌های بومی و محلی هم چون توانمندی‌ها و مهارت معمار. شناخت فن‌آوری‌های ساخت در زمان گذشته در بناهای سنتی بخشی از ویژگی‌های مربوط به معماری محلی را آشکار خواهد ساخت. باگذشت زمان، جای گزین شدن تکنولوژی و پیشرفت شیوه‌های ساخت‌وساز، روش‌های ساخت سنتی ابنیه رو به فراموشی می‌روند که با مکتوب نمودن این روش‌ها می‌توان از گامی مؤثر درراه حفظ این روش‌ها برداشت. فن‌آوری ساخت یخچال‌ها در شهرهای گوناگون به شکل مستقیم از توانمندی معماران تأثیر می‌پذیرد. پژوهشگران بیشتر بر روی جنبه‌های تاریخی، نحوه عملکرد یخچال­ها، اجزای آن­ها و یا به شکل موردی بر روی برخی یخچال‌ها تحقیق کرده‌اند. این مقاله برای نخستین بار به شناخت شیوه‌های گوناگون ساخت یخچال‌ها و مقایسه‌ی آن‌ها و مکتوب نمودن شیوه‌ها پرداخته‌اند. روش داده اندوزی در این پژوهش ترکیبی از کتابخانه‌ای و میدانی می‌باشد. پس از مصاحبه با استادکاران سنتی شهرهای شرق و جنوب شرق ایران در رابطه با ساخت یخچال­ها و مدل‌سازی مراحل ساخت به تحلیل و مقایسه انواع روش‌ها پرداخته خواهد شد. این مقاله بر آن است تا توانمندی معماران محلی در فرآیند ساخت یخچال‌های سنتی را در شهرهای شرق و جنوب شرق ایران را موردبررسی و مقایسه قرار دهد. با بررسی‌ و تحلیل‌های انجام‌شده آشکار شد مهارت و توانمندی معماران بومی در فن‌آوری ساخت بخش‌های گوناگون یخچال به‌ویژه در گنبد آن، نحوه اجرای قوس گنبد، چیدمان خشت­های آن و ایستایی دیوار سایه‌انداز ظهور پیدا می‌کند و تفاوت‌های بسیاری را در فن‌آوری ساخت در مناطق مختلف را مشخص می‌سازد.