- فصلنامه علمي

دوران صفویه دورانی درخشان در تاریخ شهرسازی و معماری ایران است که کاخ‌های بناشده در این دوران از لحاظ معماری بسیار بااهمیت بوده و باقی‌مانده‌های آنها آثاری بسیار باارزش در متن شهرها هستند. حال اینکه، بعضاً کاخ‌های ویران‌شده نسبت به کاخ‌های باقی‌مانده، برتری‌های ویژه‌ای داشته‌اند. دریافت و تکمیل تصویری کالبدی و اجتماعی از شهر و بناهای تاریخی، با مراجعه به متون ادبی، تاریخی، عکس‌ها و تصاویر به‌جای‌مانده در دوره زمانی مشخصی از شهر امکان‌پذیر است.  
دوران قاجاریه زمان حاکمیت مسعودمیرزا ظل‌السلطان، در اصفهان بی‌توجهی به معماری ‌به اوج خود می‌رسد، تاحدی که به دستور وی آثار ارزشمند معماری ازجمله کاخ هفت‌دست، آیینه‌خانه و عمارت نمکدان، در باغ سعادت‌آباد با خاک یکسان شدند؛ که در این پژوهش بر بازآفرینی تصویری کاخ آیینه‌خانه تأکید شده‌است. در این مقاله نقشه‌های اولیه بنای صفوی که در دوره قاجار ترسیم شدند و همچنین پلان دوره قاجار همراه با تغییرات در این دوره، مجدداً در مقیاس واقعی ترسیم شده و با تحلیل و مقایسه مدارک، عکس‌ها و این نقشه‌‌ها ارکان و اجزاء ساختمان کاخ صفوی تکمیل و نقشه‌های نهایی به صورت پلان، نماهای شرقی، غربی و جنوبی، ترسیم شده و مراحل شکل‌گیری کاخ به صورت سه‌بعدی نمایش داده شده است.
مقاله پیش‌رو از نوع تحقیق بنیادی- نظری است که اطلاعات و مواد اولیه تحلیل به روش کتابخانه‌ای گردآوری شدند و با رویکرد قیاسی و استدلال موردتجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نیز به روش تاریخی- توصیفی با استفاده از اسناد و مدارک معتبر و تحلیل محتوای متون تاریخی به شناخت و تحلیل کاخ آیینه‌خانه پرداخته می‌شود. با مقایسه و تحلیل بناهای مشابه دوران صفوی تصاویری تحلیلی از کاخ آیینه‌خانه، از سازه تا جزئیات معماری آن، با استفاده از نرم‌افزار‌های کامپیوتری ارائه شده‌است. درنهایت، نتایج به‌دست‌آمده می‌تواند ضمن کمک به تعیین محدوده و حفظ حریم ابنیه ازبین‌رفته‌، نشانه‌های مستندی را برای انجام تحقیقات باستان‌شناسی بعد فراهم آورد. همچنین به تکمیل تصویر شهر اصفهان در دوره‌ صفویه و امروز و نیز تقویت جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری شهر کمک شایانی خواهد شد.