این پژوهش با واکاوی مفهوم و رویکردهای آموزشی و ارتباط میان نحوه و سلسله مراتب آموزشی در هر یک از دوره‌های صفوی و قاجار با کالبد و ساختار شکلی مدارس، نقش هر یک از این عوامل اعم از شیوه‌ها، رشته‌ها و شرایط حاکم بر نظام آموزشی در تغییر کالبد مدارس را بررسی می‌نماید. در واقع هدف از واکاوی، بررسی چگونگی تأثیر تغییرات در نحوه‌ آموزش و اثربخشی آن بر فرم مدارس است. اما برای دست‌یابی به این امر، نیاز به استفاده از روش‌های ترکیبی پژوهش به صورت کمی و کیفی است که در فرآیند بررسی کیفی، از تحقیقات کتابخانه‌ای و میدانی و در قسمت کمی، از رابطه ریاضی و برنامه‌نویسی به زبان پایتون و الگوریتم‌های پردازش تصویر استفاده شده تا دقت و فراوانی در تحلیل اطلاعات رعایت شود.  
اکنون نتایج به‌دست‌آمده در فرآیند تشابه‌سنجی، ابتدا بر این پایه استوار هستند که برخی از مدارس دوره صفوی، تشابه فراوانی را از نظر شکلی با مدارس قاجار دارند. اما این احتمال هم می‌رود مدارسی که در دوره قاجار دسته‌بندی شده، در حقیقت در دوره صفوی بنا شده‌اند و ثبت آنها در دوره قاجار به‌ صورت قطعی قابل قبول نباشد. همچنین، پلان مدرسه دارالفنون که از نظر آموزشی در آن زمان دارای بیشترین تحول در نظام آموزشی نسبت به مدارس دوره‌های ماقبل خود است، به همان میزان تحول و تفاوت را در ساختار پلان با دوره‌های ماقبل خود دارد؛ یعنی تغییر در ساختار مدارس از این دوره به بعد و تفکیک مدارس دینی و علمی نشان می‌دهد که محتوای آموزشی توانسته در تغییر ساختار شکلی پلان‌ها تأثیر به‌سزایی داشته باشد. 

واژه‌های کلیدی: مدرسه تاریخی، کالبد، نظام آموزشی

متن کامل [PDF 2041 kb]   (627 دریافت)