- فصلنامه علمي

انسان همواره در تعامل با محیط اجتماعی خود، مراتبی از حریم را با منظورهای متفاوت، برای خود، افراد پیرامون خود و انجام فعالیت‌هایش در نظر می‌گیرد. ایجاد حریم به به دو عنصر؛ معانی ذهنی که ایجاد حریم را حکم می‌کنند و دوم، امکانات موجود فرد وابسته است. حریم، دیده نشدن، شنیده نشدن، بوئیده نشدن و در دسترس قرار نداشتن چیزهائیست که با رعایت فواصل فضائی و زمانی در محیط زندگی افراد عینیت می‌یایند. مسئله اصلی این تحقیق، کنکاش در مورد ماهیت حریم در محیط‌های مسکونی است و هدف آن فهم دلایل و منشاء شکل گیری حریم در محیط‌های مسکونی می‌باشد. اهمیت و ضرورت این تحقیق را می توان در یک تعریف از خانه بدین صورت ارائه نمود، که خانه مرکز فعالیت های روزمره انسان هستند، که این فعالیت‌ها با حرایمی از یکدیگر روی می‌دهند. لذا ضرورت دارد که ماهیت این حرایم مورد بررسی قرار گیرد، که همین تعریف، اعتبار بیرونی تحقیق را در جهت بازتعریف مناسب این حرایم در طراحی محیط های مسکونی شاخص می نماید. پژوهش پیش رو که بر مبنای مشاهده و توصیف محیط انسان‎ساخت قرار گرفته است، با استدلال منطقی به خصوصیات انواع حریم، منشأ و نحوه نمایش آن در محیط زندگی انسان می‌پردازد، که با مصداق‌های عینی از محیط سکونت ایل قشقائی آراسته شده است. یافته‌های این پژوهش، نشان می‌دهند که معانی ذهنی که بر ایجاد حریم در محیط‌های مسکونی مطالعه موردی حکمفرما هستند، از «جایگاه اجتماعی» و «موقعیت افراد و فعالیت‌های خانوار» تأثیر می‌پذیرند، و امکاناتی که در محیط برای تأمین حریم به کار گرفته می‌شود، خصوصیات فضائی و زمانی محیط انسان‌ساخت هستند. خصوصیات فضائی، وجوهی همچون«فاصله فضائی» و «جلو / عقب» را در محیط کالبدی برای تأمین حریم بدست می‌دهد، و خصوصیات زمانی، وجوهی مانند «فاصله زمانی» و «توالی زمانی قرارگاه‌ها» را به کار می‌گیرد، که ریشه در رعایت فواصل بویائی، شنوائی و بینائی محرمیت در فرهنگ دارد. نتایج این پژوهش، به فهم چگونگی شکل‌گیری سکونت‌گاه‌های انسانی و چگونگی استفاده انسان از قابلیت‌های محیط پیرامون برای تعامل با محیط اجتماعی خود کمک می‌نماید.