در خلق میراث معماری ایران عوامل متعددی تاثیرگذار بوده‌اند و به خاطر تعدد این عوامل، غالبا وجوه فیزیکی که زمینه ادراک ملموس داشته، مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. این در حالی است که وجوه تاثیرگذار دیگری با ماهیت غیرفیزیکی در بستر ارتباطات انسان و بنا در شکل‌گیری ساختار معماری اثرگذار بوده است. خصوصیات اخلاقی انسان‌ها در قالب بانیان، معماران، هنرمندان و کاربران ابنیه نیز در شکل‌گیری ساختار کالبدی و کارکردی بناهای تاریخی تاثیرگذار بوده است. حسادت و رقابت به عنوان گونه‌ای از احساسات و هیجانات انسان، در روند ساخت و نظام عملکردی برخی از بناهای تاریخی  اصفهان در دوران صفوی و قاجار تاثیرگذار بوده است. در این دوران آفرینش‌های معماری، گاهی ابزاری برای نمایش شوکت و منزلت اجتماعی بانی بوده است. مهجور ماندن جایگاه دو مولفه حسادت و رقابت به عنوان احساس و متغیری تاثیرگذار در پیوند انسان و بنای تاریخی، انگیزه اصلی ورود به پژوهش حاضر بوده است. هدف اصلی در راستای پاسخگویی به چگونگی تاثیرات حسادت و رقابت در ساختار بناهای تاریخی اصفهان به این قرار است: با تحلیل نحوه تاثیرات حسادت و رقابت به عنوان مولفه‌های بنیادین در پیوند انسان و بناهای تاریخی به تبیین نشانه‌هایی که در ساختار بناهای تاریخی  اصفهان برجای داشته‌اند، پرداخته شود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با هدف توسعه‌ای و با بهره‌گیری از اسناد کتابخانه‌ای، مطالعات میدانی و مصاحبه انجام شده و یافته‌ها طبق روشی کیفی و از طریق مقایسه و تفسیر تحلیل شده‌اند. دستاورد پژوهش، دسته‌بندی و تبیین زمینه‌های بروز حسادت و رقابت در ساختار ابنیه تاریخی اصفهان در دوران صفوی و قاجار است، به‌گونه‌ای که مصادیقی از تاثیرگذاری این متغیرها را در نظام کالبدی و کارکردی و معنایی این آثار مشخص می‌کند. به طورکلی براساس نتایج تحقیق می‌توان نسبت تاثیرات حسادت و رقابت را در ساختار بناهای تاریخی در هشت حوزه کلی ذیل واکاوی نمود:1-علت و انگیزه بانی در سرمایه‌گذاری ساخت بنا، 2-ایجاد ساختارهای کالبدی مشابه و همگون، 3-ایجاد ساختارهای کالبدی مشابه و همگون در همسایگی یکدیگر، 4-خلق و ترکیب فضاها و عناصر معماری نامتعارف، 5-تغییر عملکرد فضاها و عناصر معماری، 6-ایجاد افزوده‌های نوین در چیدمان داخلی و سازمان‌‌دهی، 7-توسعه بنا و 8-تعیین جای‌نام اثر.

واژه‌های کلیدی: اصفهان، بناهای تاریخی، روابط انسان و بناهای تاریخی، حسادت و رقابت