رشد روزافزون جمعیت شهرها از یک‌سو و افزایش قیمت زمین از سوی دیگر، موجب ایجاد محیط‌های مسکونی پرتراکم شده است. زندگی در چنین فضاهایی، اثرات منفی بر سلامت فردی و اجتماعی ساکنان گذاشته است. کودکان به‌عنوان آسیب‌پذیرترین گروه جامعه، در مقابل دگرگونی محیط فیزیکی و اجتماعی، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. بیشتر پژوهش‌های اخیر، بر ویژگی‌های زمین‌های بازی شهری تمرکز دارند؛ در حالی که کمبود زمین بازی در مجتمع مسکونی، لزوم توجه به طراحی عرصه میانی مجتمع‌‌ مسکونی برای بازی کودکان را تأیید کرده است. بر این اساس، مقاله حاضر به دنبال دست‌یابی به مدل انگیزش بازی کودک در عرصه میانی مجتمع‌ مسکونی با استفاده از رویکرد ترکیبی است. مبانی نظری پژوهش با رویکردی کیفی و با هدف جستجوی ویژگی‌های کالبدی- عملکردی و شناختی- رفتاری مؤثر در ایجاد و افزایش انگیزش بازی کودک تدوین شده‌اند و چگونگی تأثیر هر یک از این ویژگی‌ها از تبدیل داده‌های کیفی به کمی حاصل شده است. در این راستا، با به‌کارگیری روش پیمایشی بر مبنای تکنیک دلفی، پس از ساخت و اعتباریابی ابزار تحقیق، در آغاز، نگرش 20 متخصص و در ادامه 100 نفر از متخصصین مورد پرسش قرار گرفت. در نهایت، شش عامل مؤثر بر انگیزش بازی کودک شامل؛ نظارت‌پذیری، خوانایی محیط کودک‌محور، عوامل محرک طبیعی، تعاملات اجتماعی (نسلی- بین نسلی)، سرزندگی محیط و نیز تحریک حواس به روش تحلیل عاملی (نرم‌افزار SPSS23) استخراج شدند. در ادامه، بر اساس ارتباط متغیرهای مذکور، مدلی فرضی به کمک نرم‌افزار "ایموس 23" پیشنهاد شد و سپس رابطه و میزان تأثیر عوامل بر یکدیگر به روش تحلیل مسیر به‌دست آمد و در نهایت، مدل فرضی پیشنهادی اصلاح شد. بر اساس تحلیل مدل به‌دست‌آمده، روابط متغیرهای پژوهش تفسیر شد؛ بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم عوامل مذکور، نشان‌دهنده رابطه میان ویژگی‌های شناختی- رفتاری و ویژگی‌های کالبدی- عملکردی است که می‌تواند در قابلیت بازی‌انگیزی عرصه میانی مجتمع‌های مسکونی مؤثر افتد. در پایان، مدل نهایی رابطه بین متغیرهای کالبدی- عملکردی و متغیرهای شناختی- رفتاری ارائه شد.

واژه‌های کلیدی: کودک، انگیزش بازی، مدل علی، متغیرهای کالبدی- عملکردی، عرصه میانی مجتمع مسکونی

متن کامل [PDF 639 kb]   (621 دریافت)